Đám hỏi (hay lễ ăn hỏi) là một trong những nghi lễ quan trọng trong phong tục cưới hỏi truyền thống của người Việt Nam, đánh dấu việc hai gia đình chính thức thiết lập quan hệ thông gia. Mặc dù đám hỏi có ý nghĩa chung là sự ra mắt, trao lễ vật chứng minh thiện ý và sự trân trọng của nhà trai dành cho nhà gái, nhưng tùy theo vùng miền Bắc – Trung – Nam, phong cách tổ chức, số lượng lễ vật và các nghi thức kèm theo có những điểm khác biệt đáng chú ý:
- Miền Bắc:
- Lễ vật: Lễ trầu cau là không thể thiếu, kèm theo bánh cốm, bánh phu thê, chè, thuốc. Số lượng tráp thường là số chẵn (6, 8, 10…) để cầu chúc sung túc, bền vững.
- Nghi thức: Nhà trai mang tráp đến nhà gái, hai bên chào hỏi, trao lễ vật. Cô dâu, chú rể sau khi được hai gia đình đồng thuận sẽ thắp hương bàn thờ gia tiên, xin phép tổ tiên chứng giám.
- Không gian: Phong cách lễ ăn hỏi ở miền Bắc thường mang nét trang trọng, cổ điển, nhấn mạnh tính nghi lễ, nề nếp gia phong.
- Miền Trung:
- Lễ vật: Có sự giao thoa, vừa giữ nét truyền thống (trầu cau, bánh trái, rượu) vừa có thêm đặc sản địa phương như bánh nổ, bánh in, mứt, trái cây. Số lượng tráp cũng thường là số chẵn.
- Nghi thức: Nghi lễ diễn ra đơn giản, gọn gàng nhưng vẫn giữ sự thành kính. Người miền Trung thường đề cao sự trang trọng, tiết kiệm và khiêm nhường.
- Khác biệt nổi bật: Tiệc trà, bánh sau lễ ăn hỏi mang tính ấm cúng, thân thiện, gia đình đôi bên thường ngồi lại trò chuyện lâu hơn, thể hiện sự gắn kết.
- Miền Nam:
- Lễ vật: Thường có trầu cau, chè, rượu và đặc biệt là bánh pía, bánh su sê hoặc bánh cốm có biến tấu. Tráp (mâm lễ) thường là số lẻ (5, 7, 9…) vì quan niệm số lẻ mang lại may mắn.
- Nghi thức: Đơn giản, nhẹ nhàng, đề cao tính thực tế. Sau khi trao lễ, hai gia đình cùng thỏa thuận ngày giờ tổ chức đám cưới, những thủ tục còn lại.
- Không gian: Miền Nam chú trọng không khí vui vẻ, thoải mái. Lễ vật và nghi thức đơn giản nhưng vẫn đủ đầy, không nặng tính lễ nghi phức tạp.
Tóm lại, dù chung một mục đích gắn kết hai gia đình, lễ đám hỏi giữa các vùng miền tại Việt Nam lại mang màu sắc văn hóa riêng, phản ánh đặc trưng phong tục, tính cách, lối sống của từng địa phương. Chính sự khác biệt này làm nên sự đa dạng, phong phú và nét đẹp độc đáo của truyền thống cưới hỏi Việt Nam.